De waarde van meertaligheid in leesbevordering en leesonderwijs

Taalontwikkeling

Als taalwetenschapper heeft Maaike het gebruik van taal nauwkeurig geanalyseerd. “Of je nu Koerdisch, Somalisch of Nederlands spreekt, je gebruikt dezelfde delen in je hersenen. Wanneer mensen de eigen taal goed beheersen, kunnen zij ook andere talen beter ontwikkelen. Het zou dus zonde zijn om alleen te focussen op de Nederlandse taal. Zeker voor anderstaligen maakt deze focus het moeilijk om voort te bouwen op hun eerdere leeservaringen en hun woordenschat in verschillende talen uit te breiden.”

In haar werk ziet Maaike hoe meertaligheid in interacties steeds belangrijker wordt voor professionals. “’Meer dan de helft van de leerlingen in Den Haag spreekt thuis andere talen dan Nederlands. Het is dus belangrijk te bedenken hoe je hiermee omgaat. Door ruimte te geven aan de ontwikkeling van alle talen geef je leerlingen de gelegenheid zich thuis en veilig te voelen, een belangrijke voorwaarde om te kunnen leren.”

Communiceren in alle talen

Als tip om de meertaligheid op jouw locatie zichtbaar te maken adviseert Maaike een welkomstbord met meerdere talen in de hal op te hangen. Zo wordt het makkelijker om de gesproken talen te visualiseren. “De talen die je spreekt vormen een deel van je identiteit, het is dan ook belangrijk, voor zowel kinderen als volwassenen, om de talen die voor hen zo waardevol zijn de ruimte te kunnen geven” zegt Maaike.

Opdracht voor in de klas

Er zijn heel veel manieren om de thuistalen van leerlingen in de klas te benutten bij het leren. De meest eenvoudige is misschien wel om leerlingen te vragen of ze ook in andere talen bepaalde begrippen kennen. Kinderen met andere thuistalen zullen dat vaker weten dan eentalige kinderen en ze worden op deze manier extra bij de les betrokken.

Stel je werkt aan de woordenschat over het menselijk lichaam. Je hebt in de klas afbeeldingen hangen met de woorden erbij geschreven. Je kunt leerlingen dan uitnodigen om de begrippen er ook in hun thuistalen bij te schrijven. Vervolgens kun je in gesprek gaan over de verschillen en overeenkomsten tussen de woorden in verschillende talen. Op deze manier help je de meertalige kinderen om de verbinding te maken met de kennis over het thema die ze al hebben opgedaan in hun thuistaal. Dit is voor alle kinderen een oefening in reflectie op taal.

Lezen in meerdere talen

Verder adviseert Maaike om kinderen die meerdere talen spreken, dezelfde boeken die op de opvang of op school worden gelezen, ook thuis in hun moedertaal te laten lezen. Het helpt de kinderen om de boeken beter te leren kennen, waardoor zij ook beter in staat zijn het verhaal in de klas te volgen.

“We moeten andere talen vooral een plek geven in de leesbevordering, het leesplezier en het onderwijs. Het is heel verrijkend om meerdere talen te leren kennen. Je hoeft tenslotte niet altijd een taal te kunnen spreken of verstaan om een gevoel over te brengen. Laat kinderen dus ook eens een spreekbeurt over hun moedertaal houden, of vraag ouders om op school een keer in hun talen voor te lezen. Dit maakt de verschillende talen toegankelijker en herkenbaarder. Het creëert begrip en vaak nieuwsgierigheid naar de talen en culturen van de mensen om je heen.”

Weet jij hoeveel talen er om je heen gesproken worden?

“Mensen beseffen vaak niet hoeveel talen er in hun omgeving gesproken worden. Er wordt in Nederland ook heel weinig onderzoek naar gedaan, waardoor er nauwelijks betrouwbare gegevens beschikbaar zijn.  Ik schat dat er in 85% van de huishoudens in Den Haag regelmatig een andere taal gesproken wordt dan het Nederlands. We gedragen ons soms alsof talen bijzaak zijn, maar het is goed om ons bewust te zijn van de toegevoegde waarde die verschillende talen ons kunnen bieden. Denk alleen al aan de werkvloer. Hoe fijn het is als een medewerker in de kinderopvang een kindje gerust kan stellen in de moedertaal, of een gesprek met ouders kan voeren in een taal die zij goed beheersen. Deze waarde wordt nog onvoldoende gezien en benut. Taal zit overal in. Beschouw het als een bron van kennis, cultuur, emotie, uitingsvormen, ontwikkeling, connecties en verbindingen. Van alles wat je nastreeft.”

Maaike roept iedereen op om eens te onderzoeken hoeveel talen er in hun omgeving gesproken worden. Vraag het eens aan vrienden, familie en collega’s en ga erover in gesprek. Zo leer je elkaar niet alleen beter kennen, het kan ook zorgen voor meer onderling begrip.

Het taalportret

Om op een leuke manier over een taal in gesprek te gaan maakt Maaike ook wel gebruik van een taalportret, waarbij iedereen een tekening maakt van zichzelf. In die tekening geef je aan welke talen je kent of spreekt, zou willen kennen of niet meer kent. Je geeft iedere taal een kleur en een plaats in je lichaam. Kijk eens naar jouw taalportret. Wat zegt het dat je deze taal daar hebt geplaatst? Ga er ook met anderen over in gesprek en bekijk de verschillen en overeenkomsten in jullie portretten.

Meer over meertaligheid

Wil je meer weten over meertaligheid, methoden om het taalgesprek aan te gaan en de manier waarop je meertaligheid inzet voor het vergroten van het leesplezier? Maak dan kennis met Maaike! Via workshops en webinars deelt zij haar kennis over het onderwerp. Zo wordt het optimaal benutten van de gesproken talen op jouw locatie steeds vanzelfsprekender.